Ubermensch//Υπεράνθρωπος

Nietzsche’s Übermensch: A Hero of Our Time?

Eva Cybulska dispells popular misconceptions about this controversial figure.

“Man is a rope, fastened between animal and Übermensch – a rope over an abyss.”
~Thus Spoke Zarathustra, Prologue

The term Übermensch, often translated as Superman or Overman, was not invented by Nietzsche. The concept of hyperanthropos can be found in the ancient writings of Lucian. In German, the word had already been used by Müller, Herder, Novalis, Heine, and most importantly by Goethe in relation to Faust (in Faust, Part I, line 490). In America Ralph Waldo Emerson wrote of the Over-soul, and, perhaps with the exception of Goethe’s Faust, his aristocratic, self-reliant ‘Beyond-man’ was probably the greatest contributor to Nietzsche’s idea of the Übermensch. Nietzsche was, however, well familiar with all the above sources.
The first public appearance of Nietzsche’s Übermensch was in his book Thus Spoke Zarathustra (1883-5). As a teenager Nietzsche had already applied the word Übermensch to Manfred, the lonely Faustian figure in Byron’s poem of the same name who wanders in the Alps tortured by some unspoken guilt. Having challenged all authoritative powers, he dies defying the religious path to redemption. Nietzsche’s affinity with Manfred culminated in him composing a piano duet called Manfred Meditation, which he sent to his musical hero, the conductor Hans von Bülow. The maestro’s verdict on this ‘masterpiece’ as “the most irritating musical extravagance” put a decisive end to Nietzsche’s career as a music composer.
For Nietzsche, the idea of Übermensch was more like a vision than a theory. It suddenly surfaced in his consciousness during the memorable summer of 1881 in Sils-Maria (Swiss Alps), born out of that epiphanic experience that also gave rise to Eternal Return, Zarathustra and God is Dead. It was a timeless moment of ecstasy at the boundary between the conscious and the unconscious, of past and present, of pain and elation. Nietzsche entered his own inferno in “the middle of life, so surrounded by death”, haunted by memories of his father’s death, and also of his shattered friendship with Wagner, the most significant relationship in his life. He never explained what he meant by Übermensch, only intimated:
“The Übermensch shall be the meaning of the earth!
I entreat you my brethren, remain true to the earth, and do not believe those who speak to you of supra-terrestrial hopes! …
Behold, I teach you the Übermensch: he is this lightning, he is this madness! …
Behold, I am a prophet of the lightning and a heavy drop from the cloud: but this lightning is called Übermensch.”
Thus Spoke Zarathustra, Prologue
Nietzsche’s reluctance to spell out exactly what he meant has provoked numerous interpretations in the secondary literature. Hollingdale (in Nietzsche) saw in Übermensch a man who had organised the chaos within; Kaufmann (Nietzsche) a symbol of a man that created his own values, and Carl Jung (Zarathustra’s Seminars) a new ‘God’. For Heidegger it represented humanity that surpassed itself, whilst for the Nazis it became an emblem of the master race.
There have been problems with translating Übermensch. It has been rendered as a ‘Beyond-man’ (Tille, 1896), ‘Superman’ (G.B. Shaw, 1903) and ‘Overman’ (Kaufmann, 1954). The difficulty hinges on the prefix über (over, above, beyond) and ultimately the word proves untranslatable. Although it is gender-indifferent, for the sake of simplicity I shall be using a masculine pronoun in its stead.
What the Übermensch is Not
“Above all do not confuse me with what I am not!”
Ecce Homo
The Übermensch is not a Nazi. Nietzsche’s anti-semitic sister Elisabeth invited Hitler to her brother’s shrine in Weimar in 1934 and essentially made an offering of his philosophy. The Führer, who never read the philosopher’s works, took to the selected snippets that Elisabeth provided like a proverbial fish to water and adopted the Übermensch as a symbol of a master-race. Little did he know that Nietzsche had written that he “would have all anti-Semites shot”, not to mention his strong anti-nationalistic and pan-European tendencies. Provocatively, he also talked of himself as “the last anti-political German” (Ecce Homo, Why I am so Wise).
Some anarchists appropriated Übermensch to their cause, latching onto its aspects of strength and individualism. But Nietzsche never advocated abolishment of the state or legislation in pursuit of selfish aims. Quite the opposite: he argued for a well-ordered soul and a well-ordered society.
Übermensch is not a tyrant. If anything, he is someone capable of tyranny who manages to overcome and sublimate this urge. His magnanimity stems not from weakness and servitude, but from the strength of his passions. He is rather like “the Roman Caesar with Christ’s soul” (Will to Power; 983), a value-creating and value-destroying free spirit who disciplines himself to wholeness. It’s important to stress that there has never yet been an Übermensch; it remains an ideal.
Ο Νίτσε και η θεωρία του υπεράνθρωπου
Πίστευε ότι η γερμανική κουλτούρα είναι ό,τι ανώτερο είχε να παρουσιάσει το ανθρώπινο πνεύμα του καιρού του. Και θεωρούσε τον εαυτό του ως τον πιο επιφανή εκπρόσωπο της γερμανικής σκέψης. Δε φαντάστηκε ποτέ του ότι μπορεί και να τον αφορούσαν τα λόγια του Σοπενχάουερ, που τόσο θαύμαζε και τόσο είχε επηρεαστεί από τη φιλοσοφία του:
«Η ζωή είναι μια αστείρευτη πηγή ηλιθιότητας».
Η υπέροχη λογική του Φρειδερίκου Νίτσε κονταροχτυπιόταν συνεχώς με τον άνθρωπο Νίτσε, τις φοβίες, τις αδυναμίες και τα πάθη του. Παρ’ όλο που είχε την ίδια με τους αναρχικούς προγονική φιλοσοφική αφετηρία, κατάφερε να γίνει το ιδεολογικό άλλοθι πρώτα των εκπροσώπων του ανερχόμενου καπιταλισμού και των στυγνών εκμεταλλευτών κι έπειτα του ναζισμού. Δεν έζησε να δει την πραγματικότητα. Πέθανε παράφρονας σε μια ψυχιατρική κλινική, στα 56 του χρόνια. Οπαδοί και πολέμιοι, υποκλίθηκαν στην πνευματική του δύναμη.
Γεννήθηκε στη Γερμανία, στις 15 Οκτωβρίου του 1844. Ήταν μόλις πέντε χρόνων, όταν έχασε τον πάστορα πατέρα του. Για να τα βγάλει πέρα, η μητέρα του τον πήρε μαζί με την αδερφή του και μετακόμισαν στης γιαγιάς του, όπου έμενε και κάποια θεία του. Ο μικρός Φρειδερίκος μεγάλωνε όντας το μοναδικό αρσενικό ανάμεσα σε τέσσερις γυναίκες που τον έπνιγαν με την αγάπη και τις φροντίδες τους. Από τότε, αντιπάθησε τις γυναίκες κι αισθανόταν μίσος για την κηδεμονία τους, την οποία όμως θεωρούσε αναγκαία.
Ξέφυγε προσωρινά στα 14, το 1858, όταν γράφτηκε στην ανθρωπιστική σχολή Πφόρτα, όπου βυθίστηκε στη μελέτη των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Συνέχισε με θεολογικές κι έπειτα φιλολογικές σπουδές, πέρασε ένα χρόνο στο πανεπιστήμιο της Βόννης και κατέληξε φοιτητής φιλοσοφίας στο αρχαίο πανεπιστήμιο της Λειψίας. Ήταν 25 χρόνων, στα 1869, όταν ανέλαβε καθηγητής της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας στη Βασιλεία της Ελβετίας.
Στην ελβετική μεγαλούπολη έμεινε έντεκα χρόνια, γνωρίστηκε και συνδέθηκε με τον επαναστάτη μουσουργό Ρίχαρντ Βάγκνερ και τον ιστορικό της Αναγέννησης Ιακώβ Μπόχαρντ, τσακώθηκε με τον πρώτο, συνέχισε να θαυμάζει τον δεύτερο και διεύρυνε τον κύκλο των γνωριμιών του, ενώ παράλληλα ξεκίνησε την τεράστια συγγραφική και φιλοσοφική παραγωγή του.
Οι αντιλήψεις του διατυπώνονταν κυρίως με αφορισμούς και με έντονη ποιητική πνοή. Τάραζαν τα νερά και προκαλούσαν οξύτατες συζητήσεις και κριτικές. Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούσε να ανεχθεί ότι υπήρχαν άλλοι που είχαν κύρος κι απολάμβαναν δημοτικότητα, ενώ αυτός όχι. Απομονώθηκε. Κάποιοι έντονοι πονοκέφαλοι του κατέτρωγαν τον χρόνο, ενώ η όρασή του άρχισε προοδευτικά να μειώνεται. Κατάντησε σχεδόν τυφλός.
Στα 1879, εγκατέλειψε την έδρα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, προσπάθησε να ανοιχτεί στην κοινωνία, γρήγορα απογοητεύτηκε από τους ανθρώπους και ξαναγύρισε στη μοναξιά του μη βρίσκοντας κανέναν άξιο να τον συναναστραφεί. Η υγεία του κάπως καλυτέρευσε την περίοδο 1882 – 1884, αλλ’ ο ίδιος θύμωνε με τον εαυτό του, που ήταν υποχρεωμένος να παίρνει μύριες προφυλάξεις και να μετακινείται κάθε χειμώνα στην παραλία της Νίκαιας και κάθε καλοκαίρι στα ελβετικά υψίπεδα.
Η διετία 1887 – 1888 τον βρήκε να συγγράφει με μανία, αλλά στο τέλος της δεύτερης χρονιάς μια κρίση τον έριξε στο κρεβάτι. Συνήλθε. Το χτύπημα ήρθε το 1889 με μιαν οξύτατη κρίση παραφροσύνης. Μάνα κι αδερφή έσπευσαν να τον μαζέψουν και να τον περιθάλψουν. Για λίγα χρόνια. Μετά, κατέληξε σε μια ψυχιατρική κλινική της Βαϊμάρης, όπου και πέθανε στις 25 Αυγούστου του 1900.